#10 Halverweg de reis

Hoe is het met je boek? Hoe gaat het schrijven? Mensen vragen het me trouw. En telkens kom ik met het zelfde antwoord. Op en neer. En nee, het is geen boek, maar een blog. Ik schrijf tijdens het reizen. Net als bij een echte pelgrimage. Over wat me onderweg bezig houdt, de mooie ontmoetingen, de baalmomenten en de euforie als je je doel bereikt.

Alleen weet ik deze keer helemaal niet wat het doel is. Ik heb me op een dwaalspoor begeven. En dan wil ik ook nog onderweg verslag doen. Welke gek heeft dat bedacht? Ik dus, met m’n overmoed. Toen ik zeven jaar geleden van mijn huis in Alkmaar naar Rome liep, hoorde ik verhalen over mensen die halverwege hun pelgrimstocht huilend naar huis belden om te worden opgehaald. Zo diep zaten ze er door heen. Vaak omdat ze zich zo eenzaam voelden of omdat het lichamelijk afzien te groot werd. Ik heb daar toen nooit last van gehad. In mijn herinnering waren het 2600 heerlijke kilometers.

Het grote verschil met de reis nu, is dat de structuur toen duidelijk was. Het was volstrekt helder wat mij te doen stond: iedere dag weer een stukje lopen richting Rome. Het tempo en de route kon ik naar believen variëren.

Nu weet ik minder goed wat het doel is. Ja, onderzoeken hoe een zinvolle en betekenisvolle invulling van de derde levensfase eruit ziet. Daar zijn (nog) geen routebeschrijvingen van. Alleen een einddatum biedt houvast. De dag dat ik 61 word, loopt mijn reis officieel ten einde.

Het gevoel van ongemak dat Maureen Murdoch beschrijft in haar Reis van de Heldin is wat mij heeft aangezet tot deze tocht en heeft doen afdalen in een onbekende wereld. Er is iets, maar ik weet niet wat. Om te kunnen vertrekken moest ik tijd en ruimte maken, oude identiteiten achter laten en er op vertrouwen dat de aanwijzingen onderweg wel zouden komen. De onderwerpen voor de columns dienden zich inderdaad vanzelf aan. Werk, identiteit, liefde, gezondheid, gezin, alles kwam langs. Ik liet het bovendrijven en zette de schijnwerpers erop. Kijken, doorvoelen en verwerken. Het was een hele toer om daar dan ook nog interessant en helder over te blijven schrijven. Hoe schrijf je brieven uit de onderwereld? Dat kan misschien eigenlijk pas als je er weer uit bent.

Ik was regelmatig behoorlijk in de war. Ik miste m’n kinderen, collega’s, mijn werk met bijbehorende duidelijke positie. Dan wist ik het allemaal niet meer, twijfelde ernstig aan de hele operatie en voelde me alsnog wegzakken in de depressie waar mijn Zwitserse vriendin al tijdens de eerste gesprekken over dit project voor waarschuwde. Op zulke momenten hielp de einddatum van mei 2022. Dan kan ik tenminste stoppen en weer normaal doen. Hoewel ik inmiddels ook niet meer weet wat dan normaal is.

Soms als ik helemaal ten einde raad was, dacht ik: oké, ik verdwijn wel. Ik schik me in mijn lot, ik ga wel mee in die camper, beetje in de tuin werken en boekjes lezen. Dus kennelijk is dat mijn schrikbeeld. Niet zozeer de activiteiten zelf, als wel de leegte ervan. Althans in mijn visioen. De angst om onzichtbaar te worden is nog niet verdwenen. Precies deze angst, of beter, mijn verlangen naar een betekenisvol bestaan, zorgt dat ik steeds weer terug op het pad kom.

En al die maanden bleek mijn schrijftafel een onverwacht aantrekkelijke plek voor anderen om te komen reflecteren. Ook werd ik regelmatig zelf tot rolmodel uitgeroepen, alleen al omdat ik deze pas op de plaats durf te nemen. Kortom, alles wijst erop dat het klopt wat ik doe.

Wel lijkt de tijd aangebroken om meer structuur aan te brengen in mijn onderzoek naar een zinvolle derde levensfase. Ik wil niet alleen voor me zelf duidelijk hebben hoe ik de komende jaren in wil stappen, maar ik wil vooral dat het gesprek over een betekenisvolle derde levensfase door meer vrouwen gevoerd wordt. En dat het op de maatschappelijke agenda komt te staan. Ik krijg regelmatig terug dat ik mensen aan het denken heb gezet. Mijn onderzoek maakt iets los. Er is dus absoluut ruimte voor gesprekskringen of dialoogtafels, om samen op reis te gaan. Tijd voor een ‘agenda voor nader onderzoek en gesprek’ dus. Ik zie twee hoofdthema’s:

1. Langzaam afronden of een spetterend slotakkoord?

Rond de zestig voelen de meeste vrouwen zich vrijer dan ooit tevoren zo bleek uit de interviews en tegelijk willen ze verbonden blijven met werk, gezin en samenleving. De vorm verandert. De persoonlijk vraag die iedere vrouw zich rond haar zestigste kan stellen is: hoe wil ik mijn derde levensfase vorm geven? Wil ik mijn levensverhaal nog (her)schrijven? Wat wil ik nalaten? Wat heb ik nog te herstellen of in te halen? Wordt het langzaam afronden of een spetterend slotakkoord?

2. De heks in ere hersteld of tijd voor een ander beeld?

In het maatschappelijk gesprek lijken vrouwen van rond de zestig nog onzichtbaar. De eerste associaties gaan vaak over de kleur en lengte van ons haar, de overgang en of we al dan niet nog sexappeal hebben. Is dat alles? Af en toe houdt Hedy d’Ancona een aanstekelijk pleidooi voor een realistischer en actiever beeld van ouderen. Moeten we het daar weer mee doen? Pak uit dat geschenk, roept Jet Bussemaker. Organisaties en de maatschappij kunnen de kennis en wijsheid van ouderen goed gebruiken. En toen werd het weer stil.

Gelukkig is daar de heks. Niet alleen de Heks van Limbricht in het boek van Suzanne Smit, maar ook de #heks tweet van Geert Wilders eind juni aan het adres van Sigrid Kaag. Zij spiegelt feilloos de giftige mix van seksisme en agisme terug in haar reacties. Hier zit mijn fascinatie. Moeten we het archetype van de Crone in ere herstellen of juist op zoek naar een ander beeld? Hoe ziet een eigentijdse oudere vrouw er eigenlijk uit. Waar staat ze voor? Een nogal grote vraag, die een betere inkadering nodig heeft en die ik zeker niet alleen kan beantwoorden.

Precies hier was het mij om te doen, toen ik een jaar geleden mijn publieke zoektocht begon: een beter zicht krijgen op de rijkdom, gelaagdheid en diversiteit van vrouwen in deze levensfase. Na de zomer ga ik door met het verslag van mijn persoonlijke reis, interviews met rolmodellen en het verzamelen van inspiratie uit kunst, literatuur en wetenschap. Daar voeg ik nu aan toe: keukentafelgesprekken voor onderlinge inspiratie en intervisie, maar ook voor collectieve betekenisgeving en campagnevoering. Ik heb jullie ideeën en reacties hard nodig.

Ook om onze reis rond de zestig iets minder eenzaam te maken.