“Juist als de dood zo dicht bij is, wordt de drang om het leven ten volle te leven nog sterker.”

Ik waai met de kou mee naar binnen in het huis aan het Haarlemse hofje. “Trek je schoenen maar uit, de vloer is hier lekker warm.” Verse tulpen op tafel, een gele vitrinekast vol met glazen en waar je maar kijkt kunst aan de muur. Op het hoekje van de kast een foto van Rik, haar overleden man. Een palmboom in de tuin, met nog wat laatste restjes sneeuw op deze eerste dag in april.

Een paar maanden eerder zag ik “Moeilijk hart”, haar voorstelling over een zeer hart dat zich langzaam weer kan openen door te zingen. Ze vertelt over haar ervaring met de ziekte van haar man, haar eigen ziekte en hoe zingen haar hielp om moeilijke en vastzittende emoties tot uitdrukking te brengen. Wat een prachtige manier om de reflectie op je leven vorm te geven. Geen blogs of een boek, maar een theatervoorstelling, die mij diep ontroerde. “Mag ik je interviewen”, vroeg ik haar via een gezamenlijke vriendin. “Ja, natuurlijk”, antwoordde ze. Zoals ze ook heel hard JA tegen het hele leven zegt. Juist als de dood zo dicht bij is, wordt de drang om het leven ten volle te leven nog sterker.

Tetske had helemaal niet het plan een voorstelling te maken. Na jaren was ze weer begonnen met zingen, omdat ze intuïtief voelde dat het ging helpen. “De trilling van de klank maakt letterlijk je lijf los, waardoor de emoties kunnen stromen en mijn hart zich langzaam weer kon openen.” Ze zocht de liederen die haar raakten, zoals Whisteling away the dark en Good things happen slowly. Zo vormde zich het verhaal van haar leven. Haar zangleraar vond dat ze er het podium mee op moest. “Als jij het niet doet, zorg ik er wel voor”, had hij gezegd. De voorstelling was in eerste instantie bedoeld als huiskamerconcert. Een vertoning voor vrienden, te midden van de verhuisdozen in het grote huis waar ze tot 2000 met haar man woonde en waar ze zoveel jaren gelukkig waren geweest. Het huis werd te koop gezet toen Rik naar het verpleeghuis ging. Tetske wilde niet alleen in het huis vol herinneringen blijven wonen. Door corona werd het huiskamerconcert steeds uitgesteld. Tot het na twee jaar een paar prachtige voorstellingen in Theater De Liefde in Haarlem opleverde. Het huis was al weer door anderen bewoond. De opbrengst van de optredens is gedoneerd aan onderzoek naar de zeldzame vorm van eierstokkanker die ze zelf heeft.

“Mooi dat je zo geroerd was. Dat is hoe kunst werkt. Het raakt je hart, waardoor je kunt verruimen en je weer verbinden, met jezelf, met anderen en met het leven zelf. Het helpt je om uit de verstrakking te komen.”

Hoewel dit de eerste keer is dat we elkaar spreken, nemen we na twee uur afscheid als dikke vriendinnen. Ik nodig haar spontaan uit voor mijn verjaardagsfeest in Kroatië. Ze wil graag komen, maar blijkt al verplichtingen te hebben in Amerika. “Oh, wat jammer, ik was heel graag gekomen. Het leven moet zeker gevierd worden”.

Toen Tetske rond de zestig was had ze hele andere plannen. Geen idee dat haar leven er op haar zeventigste zo zou uitzien. Ze was net voor het eerst in haar leven aan een echte baan begonnen, in een bedrijf, op kantoor, met collega’s en zo. Heel erg leuk en een bewuste keuze om ervaring in een organisatie op te doen. Het idee was om nog een paar jaar dichter bij huis te werken en niet meer het hele land door te reizen voor leiderschapstrainingen en workshops. Zo zou ze meer tijd hebben om samen met Rik leuke dingen te doen, zoals museumbezoek en naar het theater gaan. “Mijn man moedigde mij altijd aan te doen wat ik wilde en dat heb ik ook gedaan. Als je 14 jaar in leeftijd scheelt, merk je daar midden in het leven niet zo veel van, maar als je ouder wordt ga je het verschil sterker voelen”. Ze was zich er van bewust dat het leven samen kostbaar is. Je merkt overigens dat  mannen als ze ouder worden het vaak rustiger aan gaan doen, terwijl vrouwen juist het gevoel hebben: nu is het mijn beurt. “Mijn moeder was daarin een voorbeeld. Die stortte zich na de pensionering van mijn vader alsnog op de begeleiding van jonge mensen in de jeugdzorg. Rond haar 90^ste was ze nog hartstikke actief met werk en vrijwilligerswerk. Tot haar lijf na 96 jaar op was en ze zelf voor het einde koos.”

Maar het liep anders. Rik bleek dementie te hebben. Zijn karakter veranderde. Hij werd vergeetachtig, argwanend en verderop in het proces ronduit agressief. Niks baan dichtbij huis en samen leuke dingen doen. Mantelzorgen en het hoofd boven water houden met een depressie op de loer. Dat was het. Aan het begin van die eenzame en verwarrende periode bleek Tetske zelf ook ziek te zijn. Na een aantal moeilijke jaren was het thuis echt niet meer houdbaar. Rik ging naar een verpleeghuis.

“Zo verdrietig om afscheid te moeten nemen van die erudiete, leuke, grappige man. Ik had zo graag samen de dozen van ons leven opgeruimd, maar ik moest het uiteindelijk allemaal alleen doen. Met het afnemen van zijn levenslust werd die van mij steeds sterker. Ik wilde een nieuw bestaan opbouwen. Dat is geleidelijk zo gegaan en leverde natuurlijk ook tegenstrijdige gevoelens op. Hij wilde graag dat ik bij hem was. Ik ook, maar ik wilde ook contact met het leven houden.”

Ze is  vriendschap nog meer gaan waarderen. Niet alle oude vriendschappen hebben deze fase doorstaan. “Sommige mensen konden zoveel ellende niet aan of wisten zich geen houding te geven. Daar is het contact mee gedoofd. De vrienden die zijn gebleven durfden zich te laten kennen in al hun kwetsbaarheid”.

Dat is veel meer dan alleen gezelligheid of eens wat voor elkaar doen. Zo heeft ze ervaren bij de begrafenis van Rik. “Al die mensen waren er voor mij. Ik word er weer emotioneel van. Ik voelde me gedragen door al deze lieve mensen, maar eigenlijk door de hele mensheid. Daar gaat vriendschap over. Over het menselijk contact, de uitwisseling van liefde en genegenheid, de verbinding met elkaar, niet alleen letterlijk met deze personen, maar ook met alle mensen op de wereld.“ Nu in dit buurtje kan ze ook weer zo blij zijn met mooie gesprekken met nieuwe buren.

“Wat leuk”, zegt ze, “al die vragen over de rode draad in mijn leven, die zetten mij aan het denken. In ieder geval ben ik van het leven volledig aangaan, met alles wat daar bij komt kijken. Alleen dan kan het rode rozen regenen, zoals Hildegard Knef zingt. Mijn vak is emoties vertalen in zang, klank, en performance, zodat mensen hun eigen zielenroerselen herkennen en zich kunnen openen voor wat er nog meer mogelijk is. Dat is wat ik met mijn vak doe en kan. Ook in mijn trainingen. En waar ik zelf behoefte aan heb in het menselijk contact: echte verbinding.”

Onder de indruk van haar verhaal stap ik weer de straat op. Hoe het leven zomaar afslagen kan nemen die je niet voorzien had en hoe je er toch zo hartstochtelijk van kunt houden. Misschien juist nog wel meer.