#4 Een slimme meid is op haar toekomst voorbereid

Van alle kanten is dit motto mij met de paplepel ingegoten. Als het in 1989 niet een voorlichtingscampagne van de Rijksoverheid was geweest, dan was het wel de persoonlijke lijfspreuk van mijn moeder. Zorg dat je niet, nee sterker nog: nooit financieel afhankelijk wordt van een man. Of positiever: zorg dat je economisch zelfstandig bent. De slogan viel bij mij in vruchtbare aarde.

Voor mij is die economische zelfstandigheid altijd de toegang naar vrijheid en onafhankelijkheid geweest. Al vanaf mijn eerste bijbaantje als scholier van 15. Nooit te beroerd om de handen uit de mouwen te steken: op zaterdag bij de kaasboer of achter de kassa bij de SPAR. ’s Zomers in alle vroegte tomaten plukken in de kassen van het Westland en later parfum en drank verkopen in de taks free shops van de ferry Hoek van Holland – Harwich. Alles om m’n vrolijke levensstijl en buitenlandse reizen mogelijk te maken.

Als professional heb ik het  getroffen met het werk waarin ik terecht kwam: voorlichtingsprojecten in het buitenland, leiderschapstraining voor vrouwen en later als interim- en communicatiemanager in het publieke domein. Ik heb nooit het gevoel gehad dat ik hard moest werken. Ik deed wat ik leuk vond en waar ik goed in was. En ongemerkt lette ik er ook op dat het voldoende verdiende. Daardoor is het mij niet alleen gelukt om economisch zelfstandig te zijn, maar ook nog kostwinner voor een lange periode.

De campagne die er op gericht was de emancipatie en arbeidsparticipatie van meisjes en jonge vrouwen te stimuleren heeft misschien niet rechtstreeks, maar onbewust zeker de weg gewezen. Intuïtief bleef ik op zoek naar de  balans tussen inspirerend en zinvol werk en een goede salariëring. Niemand heeft me dit  geleerd. Maar voor de oplettende lezer was de informatie en bijbehorende aansporing breed beschikbaar, zowel in de VIVA als in de krant.

Dus voor mij: campagne geslaagd. Maar anno 2020 blijkt het vergroten van financieel bewustzijn van vrouwen nog steeds nodig. ”Vrouwen bouwen gemiddeld 40 procent minder pensioen op en hebben na een scheiding gemiddeld een groot koopkrachtverlies: 25 procent tegen 0,2 procent bij mannen”, aldus een bericht van juni 2020 op de site van Women Inc. Pensioenfonds ABP en WOMEN Inc. gaan aan de slag om het financiële bewustzijn van vrouwen bij verschillende levensgebeurtenissen te vergroten via de campagne www.realitycheck.nl.

De wisselwerking tussen de eigen assertiviteit en de systemische financiële ongelijkheid blijft interessant. Of beter: punt van aandacht. Hoe kan het dat vrouwen in precies dezelfde functie  minder verdienen dan mannen? Dat is echt geen bewust beleid en vast niemands bedoeling; toch gebeurt het. Enerzijds omdat vrouwen lager ingeschaald worden,  maar ook omdat vrouwen zelf te bescheiden zijn in het vragen van een salarisverhoging. Volgens cijfers van het Nationaal Salaris Onderzoek 2019 van Intermediair verdienen mannen 8% meer dan vrouwen. Uit het onderzoek blijkt tevens dat mannen vaker een stijging in hun salaris hebben gezien in de afgelopen jaar: 61% van de mannen heeft loonsverhoging gehad, tegenover 52% van de vrouwen. Opmerkelijk is het percentage vrouwen dat een daling heeft gezien in haar salaris: 8,3% tegenover 5,5% mannen.

Ongelijke behandeling is verboden bij wet en salarisverschillen zouden verklaarbaar moeten zijn door verschil in bijvoorbeeld opleiding, ervaring en aantoonbare prestaties. Maar in de praktijk is niets minder waar: ook als er geen verschillen bestaan in persoons- en baankenmerken en functioneren, verdienen vrouwen 8 procent minder dan mannen.

Vreneli Stadelmeijer heeft de slogan gekaapt en een survival gids voor jonge ambitieuze vrouwen uitgebracht. Als je dan eenmaal  hebt nagedacht over studie en beroep, gaat het er ook nog om dat je jezelf stevig neerzet en zorgt dat je talenten niet onbenut blijven. Het is goed dat er aandacht blijft voor dit thema. Niet alleen vanuit gelijkheidsprincipe, maar vooral omdat financiële onafhankelijkheid de mogelijkheid geeft om in vrijheid keuzes te maken.

Als ik zo terug kijk ben ik trots en blij dat ik  voor mijn economische zelfstandigheid heb gezorgd en heb kunnen bijdragen aan die van mijn kinderen. En tegelijk word ik er ook een beetje moe van. Waarom moeten wij vrouwen allemaal zo vreselijk ons best doen. Waarom is het een survivalgids. Waarom kunnen we niet meer oog voor elkaar hebben, zodat we de zachte krachten zien en ook de minder assertieve types horen? Moe van het slim zijn. Gelukkig was ik dan weer wel zo slim dat ik het me nu zo rond mijn zestigste kan permitteren een beetje moe te zijn.

Met de moeheid komen ook de tranen om het feit dat ik niet de moeder met het kopje thee heb kunnen zijn toen mijn kinderen op de lagere school zaten. Al was het maar een paar dagen per week. Ik had het zo graag gewild, maar ik was in al mijn stoerheid kostwinner geworden en we konden het  ons met vier kinderen niet veroorloven die taakverdeling zo maar weer terug te draaien. Gelukkig kon ik door het interim-werk later wel veel meer tijd met ze door brengen.

Ik geniet  van mijn twee jaar ‘vrij’ om aan m’n journalistieke project te werken. En betrap me af en toe zelfs op de romantische gedachte dat ik dan straks al die theetijd kan inhalen als lieve oma. Ik heb helaas niet het Oer-Hollandse 1,5 verdienersmodel in een gelukkig huwelijk mogen meemaken. Maar ik heb wel een financieel ontspannen derde levensfase te danken aan die slimme meid van vroeger.

Ondertussen vraag ik me wel af of de meiden nou zo slim moeten zijn, of dat de maatschappij wel wat meer oog mag krijgen voor alles en iedereen die niet altijd even bijdehand de eigen zaak weet te agenderen. Natuurlijk allebei een beetje, maar in een wereld die steeds diverser wordt zijn we genoodzaakt actiever te luisteren naar elkaar. Ook naar degenen die misschien wat minder luid spreken.